Types of rights

This tool provides an overview of the various rights that your archive and/or collections can be subject to. You can find more detailed information in the Clarifying Rights handbook.

Copyright

What?

The copyright belongs to the person who creates an original ‘work of literature, science or art’. Books and written works, music, art, buildings, sculptures, architectural sketches and designs, geographical maps, photographs, films, computer programmes and databases, among other things, can all be protected by copyright.

The author receives extensive rights as a result. For example, only the author is allowed to reproduce the work and make it accessible to the public. Prior permission is therefore always required from the author when someone wants to use their work.

Copyright does not cover any ideas, theories, styles, methods or concepts until they have been put into practice. The threshold for deeming a piece of work to be original is generally quite low: most works of art and writing are deemed to be original.

For photographs of objects (e.g. works of art), a distinction is made between photos of two-dimensional and three-dimensional objects.

Works that do not include any personal choice from the author in their creation (e.g. an invoice, administrative form, account statement, trivial drawing or photo, etc.) will not be deemed original.

Copyrights include both moral and property rights:

The author’s moral rights include:

• The right to attribution: the author can choose if and how to state their name on their work;
• The right to make their work available to the public for the first time: only the author can decide if they deem a piece of work to be ready for publication and want to share it with or show it to an audience;
• The right to integrity: this enables the author to oppose any distortion or adaptation of their work, whether material or in terms of content, which could harm their honour or reputation.

The author’s ‘property rights or economic rights’ include:

• The right to reproduction:
  • the right to reproduction in a strict sense;
  • the right to adapt or edit;
  • The right to translate;
  • the resale right for work by visual artists.
• The right to distribution:
  • the right to distribute a work on the market;
  • the right to rent and lend;
• The right to communicate and make available to the public.

Duration

Copyright protection applies from the moment of creation and does not require any additional formalities.

In the European Union, a piece of work is protected from its date of creation until seventy years after the author’s date of death. After their death, the copyrights automatically transfer to the author’s heirs. Seventy years after the death of the author, their work enters the public domain and the copyright protection expires.

Portrait right

What?

The portrait right or the right to portray is separate from the portrait author’s copyright protection and only regulates the use of the portrait.

Every person is granted the right to portray. It is therefore the right of the person concerned to decide whether an image of him or her may be created and used. Permission from the person concerned is therefore always required for both creating an image and its (further) use. Permission to create photos or video images of someone does not necessarily mean that there is also permission to publish or distribute this image. The two are independent of each other and permission must be requested separately.

Exception: this permission is not required when it concerns a photo or images created at a public activity or when exercising a public function.

Net als het auteursrecht heeft het portretrecht twee aspecten: een moreel recht en een economisch recht. Het morele aspect is niet overdraagbaar aan derden, kan niet verjaren en er kan niet aan worden verzaakt. De geportretteerde kan in ruil voor het geven van de toestemming voor het maken, reproduceren, verspreiden, aan het publiek meedelen of gebruiken van zijn portret een financiële vergoeding vragen. Dit economische aspect kan in tegenstelling tot het morele aspect wel worden overdragen.

Het morele aspect bepaalt dat de geportretteerde (of zijn erfgenamen) zich tegen het gebruik van het portretrecht kan verzetten om redenen van privacy, of wanneer hij vindt dat hij door publicatie of vertoning van de afbeelding schade oploopt.

Een auteur, eigenaar of potentiële gebruiker van de afbeelding kan het portret niet reproduceren en/of publiek meedelen zonder de toestemming van de geportretteerde (of zonder toestemming van zijn erfgenamen gedurende de eerste 20 jaar na zijn overlijden). Toestemming kan zowel schriftelijk als mondeling worden gegeven. De toestemming kan expliciet zijn, maar ook stilzwijgend. Stilzwijgende toestemming moet duidelijk uit de omstandigheden blijken; expliciete toestemming is dan ook de regel. In geval van betwisting zal de gebruiker van het portret de toestemming altijd moeten kunnen bewijzen.

Bovendien is de toestemming in principe bijzonder en niet algemeen. Dit betekent dat de toestemming betrekking heeft op welbepaalde afbeeldingen en/of welbepaalde gebruikswijzen.

De toestemming moet ook restrictief worden geïnterpreteerd. Dit betekent dat toestemming tot één concreet gebruik niet automatisch toestemming tot een ander gebruik impliceert. De gebruiker kan het portret dus niet gebruiken voor andere doeleinden dan werd afgesproken. De toestemming is bovendien steeds herroepbaar door de geportretteerde, zij het niet willekeurig.

Het portretrecht is van toepassing op allerlei soorten afbeeldingen. De gebruikte techniek (foto, film, tekening, schilderij ...) is van geen belang. Het kan daarnaast zowel om waarheidsgetrouwe afbeeldingen gaan als om meer abstracte met een karakteristieke houding of een typerende context waardoor de geportretteerde toch herkenbaar wordt voorgesteld.

Naburige rechten

Wat?

Naast de auteur genieten ook andere personen die een belangrijke bijdrage aan de uitvoering, productie of verspreiding van het werk hebben geleverd, bescherming:

• Uitvoerende kunstenaars (zangers, dansers, muzikanten, toneelspelers, koorleden, filmacteurs ...)
• Producenten van fonogrammen en producenten van de eerste registraties van films
• Omroeporganisaties

Dit zijn de naburen van de auteur: personen die zelf geen werk creëren, maar die wel een belangrijke bijdrage leveren aan de uitvoering, productie en verspreiding van de werken van de auteur.

Duur

Ook wie naburige rechten bezit, kan een eis tot vergoeding stellen. De bescherming van naburige rechten geldt in principe voor 50 jaar, te rekenen vanaf 1 januari volgend op de datum van uitvoering of vanaf de registratie van de geluidsopname, filmopname, ... Wanneer binnen die 50 jaar een publieke openbaarmaking plaatsvindt, wordt deze termijn verlengd met 50 jaar (zowel voor uitvoerende kunstenaars als voor filmproducenten en omroeporganisaties).

Een uitzondering daarop is er voor muziekopnames, die een nieuwe beschermingstermijn voor naburige rechten van 70 jaar genieten wanneer ze binnen de 50 jaar na creatie publiek openbaar worden gemaakt. Zowel de muziekproducenten als de uitvoerende kunstenaars (muzikanten) zijn houder van deze naburige rechten.

Databankenrecht

Wat?

Het databankenrecht regelt de intellectuele eigendom van databanken. Het maakt deel uit van het intellectueel eigendomsrecht maar valt buiten het auteursrecht. Het is een recht sui generis (letterlijk: enig in zijn soort). In tegenstelling tot het auteursrecht, dat een veel breder gamma binnen het intellectueel eigendomsrecht dekt, kwam het databankenrecht er naar aanleiding van deze specifieke toepassing. Het is gebaseerd op de Databankenrichtlijn (96/9/EG) die in 1996 binnen de Europese Unie ontstond.

Kort gezegd is een databank iedere verzameling van dingen die door de maker ervan systematisch of methodisch geordend zijn en ook als zodanig toegankelijk zijn. Haast alle bibliotheken, documentatiecentra en archieven werken dus vandaag met een databank. Het is daarom belangrijk om te weten welke juridische principes spelen bij het gebruik van databanken, zowel vanuit het perspectief van producent als vanuit dat van (her)gebruiker van data.

Wat is precies beschermd? Om te beginnen moeten we het onderscheid maken tussen de software van de databank (indien elektronisch), de inhoud van de databank en de vorm waarin deze gegevens worden gepresenteerd.

Software

Het databankenrecht is niet van toepassing op software. De bescherming van software valt immers onder het auteursrecht. Om hergebruik van software onder controle te houden hebben auteurs de keuze uit allerhande [softwarelicenties https://nl.wikipedia.org/wiki/Softwarelicentie].

Vorm

Op de vorm waarin gegevens (bv. in een online toegankelijke databank) worden gepresenteerd is het databankenrecht evenmin van toepassing. Ook hier speelt het auteursrecht. De bescherming van het auteursrecht geldt echter enkel als de structuur het resultaat van een creatieve activiteit en origineel is. Zo is het bijvoorbeeld niet toegestaan om zonder toestemming een screenshot van een databankpagina in een tijdschrift te publiceren, tenzij de licentie dit gebruik toelaat. Dat kan het geval zijn wanneer de lay-out van de online databank een CC-BY-licentie meekrijgt. Het auteursrecht biedt echter voor databanken vaak onvoldoende bescherming omdat veel databanken niet voldoen aan de vereiste van originaliteit, wegens het nastreven van een methodische of een exhaustieve presentatie. Een belangrijk onderscheid met het auteursrecht is dat databankenrecht geen creatieve actie vereist. Indien de vorm van een databank origineel (en dus een creatie) is, is deze dus beschermd door de auteurswet, maar niet door het databankenrecht.

Inhoud

Tenslotte is er dan de inhoud van de databank. Afzonderlijke elementen in een databank kunnen auteursrechtelijk beschermd zijn, bijvoorbeeld velden met originele tekstuele beschrijvingen van collectie-items die medewerkers op basis van onderzoek schreven. Feitelijke gegevens (bijvoorbeeld de publicatiedatum van een boek of het feit dat een foto zwart/wit is) die in een databank worden samengebracht genieten geen auteursrechtelijke bescherming. Het geheel van gegevens die zijn samengebracht en geordend kan wel onder het databankenrecht vallen, al is dat niet automatisch het geval. Om bescherming te genieten, moet de producent van de databank immers een "kwalitatief of kwantitatief substantiële investering" kunnen aantonen.

Hergebruik

Voor het databankenrecht bestond, kon een producent het hergebruik van (substantiële delen van) een databank niet verbieden. Voor bepaalde vormen van hergebruik (bv. privé of in het onderwijs) is ook met de huidige regelgeving geen toestemming nodig.

Sommige producenten van databanken kiezen er bewust voor om de openheid van hun data te vergroten en hergebruik te stimuleren. De recentste versies van de Creative Commons-licenties nemen het databankenrecht expliciet mee op. Wie een Creative Commons-licentie 4.0 gebruikt, geeft dus niet enkel toelating voor bepaalde vormen van hergebruik van auteursrechtelijk beschermde inhoud, maar ook voor de gehele databank als gegevensbron op zich. Dit geeft hergebruikers meer rechtszekerheid dan voorheen.

Duur

Het databankenrecht heeft een beschermingsduur van 15 jaar vanaf het moment waarop de bouw van de databank werd voltooid. Deze termijn wordt hernieuwd bij elke nieuwe substantiële investering die gedaan wordt naar aanleiding van een aanpassing van de databank.

Nuttige links

• Cultuurloket
• Advies auteursrecht Theaterbib OPENDOEK
• Hoofdstuk Auteursrechten in 'Tips voor beginnende kunstenaars' (BAM)
• Principes auteursrecht en themadossiers op website Samenwerkingsverband Auteursrecht & Samenleving (SA&S)
• Boek: Copy this Book (Eric Schrijver)
• CEST: Handboek rechten klaren

Auteurs: Bert Lemmens, Bart Magnus en Rony Vissers (meemoo) Bron: Bert Lemmens en Rony Vissers, Handleiding - Rechten Klaren, CEST.